Làm thế nào để phòng ngừa bệnh thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc cho trẻ em ngay từ khi còn nhỏ?

Nội dung chính

• Thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc là gì?
• Việc chẩn đoán thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc do thiếu sắt được thực hiện thế nào?
• Một số chế phẩm thuốc bổ sung sắt cho cơ thể?

Thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc là gì?

Thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc là tình trạng thiếu máu trong đó lượng hồng cầu vừa thấp hơn, các tế bào hồng cầu cũng có kích thước nhỏ hơn và nhạt màu hơn bình thường (hay còn gọi là nhược sắc).

Khi thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc xảy ra sẽ được đặc trưng bởi chỉ số thể tích trung bình hồng cầu MCV thấp hơn 83 μm3.

Tình trạng này làm giảm khả năng vận chuyển oxy của tế bào hồng cầu, dẫn tới thiếu oxy ở các mô trong cơ thể.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc phổ biến như là:

- Do bị thiếu chất sắt,

- Do bệnh Thalassemia,

- Do thiếu máu nguyên hồng cầu,

- Do mắc các bệnh mãn tính,

- Do nhiễm độc chì...

Căn cứ tiểu mục 1, tiểu mục 2 Mục 2 Chương I Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh lý huyết học ban hành kèm theo Quyết định 1832/QĐ-BYT năm 2022 quy định như sau:

1. ĐẠI CƯƠNG

- Thiếu máu thiếu sắt là tình trạng thiếu máu xảy ra do cơ thể không đủ sắt đáp ứng nhu cầu tạo hồng cầu.

- Thiếu máu thiếu sắt là tình trạng bệnh lý rất phổ biến trên thế giới, gặp ở mọi vùng miền, tuy nhiên gặp tỷ lệ cao nhiều ở các nước nghèo. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi và ở cả hai giới nhưng phụ nữ độ tuổi sinh đẻ và trẻ em chiếm tỷ lệ cao hơn.

2. NGUYÊN NHÂN THIẾU SẮT

2.1. Không cung cấp đủ nhu cầu sắt

Do tăng nhu cầu sử dụng sắt của cơ thể như trẻ dậy thì, phụ nữ thời kỳ có thai, kinh nguyệt, cho con bú…; Do chế độ ăn không có đủ lượng sắt; Do cơ thể bị giảm hấp thu sắt như bị viêm loét dạ dày, cắt đoạn dạ dày,ruột…

2.2. Mất sắt do mất máu mạn tính

- Chảy máu đường tiêu hóa, tiết niệu. Mất máu do kinh nguyệt nhiều, do phẫu thuật, chấn thương,…

- Tan máu trong lòng mạch: Bệnh đái huyết sắc tố kịch phát ban đêm.

2.3. Rối loạn chuyển hóa sắt bẩm sinh (Hypotransferrinemia):

Cơ thể không tổng hợp được transferrin vận chuyển sắt. Bệnh rất hiếm gặp.

Theo đó, thiếu sắt cũng là một trong những nguyên dân dẫn đến tình trạng thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc.

Bệnh này có thể gặp ở mọi lứa tuổi và ở cả hai giới nhưng phụ nữ độ tuổi sinh đẻ và trẻ em chiếm tỷ lệ cao hơn.

Thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc là gì? (Hình từ Internet)

Việc chẩn đoán thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc do thiếu sắt được thực hiện thế nào?

Căn cứ tiểu mục 4 Mục 2 Chương I Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh lý huyết học ban hành kèm theo Quyết định 1832/QĐ-BYT năm 2022 quy định về việc chuẩn đoán thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc do thiếu sắt như sau:

(1) Chẩn đoán xác định: Dựa vào lâm sàng, xét nghiệm:

- Tổng phân tích tế bào máu: Thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc.

- Sinh hóa máu: Ferritin huyết thanh < 30ng/mL và hoặc độ bão hòa transferrin < 30%.

(2) Chẩn đoán nguyên nhân:

Dựa vào lâm sàng, các xét nghiệm để chẩn đoán nguyên nhân thiếu máu thiếu sắt là do giảm cung cấp sắt hay mất sắt do mất máu hoặc do các nguyên nhân phối hợp.

(3) Chẩn đoán phân biệt

- Thalassemia:

- Lâm sàng: Biểu hiện thiếu máu từ nhỏ, thường có vàng da, lách to, có thể có tiền sử gia đình.

- Xét nghiệm: Ferritin thường tăng; transferrin bình thường hoặc giảm; độ bão hòa transferrin tăng; khả năng gắn sắt toàn thể bình thường; bilirubin gián tiếp thường tăng; điện di hay sắc kí Hb phát hiện bất thường thành phần Hb.

- Thiếu máu trong viêm mạn tính:

+ Lâm sàng: Tình trạng viêm mạn tính như viêm đa khớp dạng thấp, lao, lupus…

+ Xét nghiệm: Sắt huyết thanh giảm, ferritin tăng, transferrin bình thường, độ bão hòa transferrin bình thường hoặc giảm, khả năng gắn sắt toàn thể tăng, tốc độ máu lắng tăng; protein phản ứng (CRP) tăng.

- Thiếu máu trong suy dinh dưỡng:

+ Lâm sàng: Tình trạng gầy, yếu. Có nguyên nhân dẫn đến suy dinh dưỡng như đói ăn, nhịn ăn,… trong thời gian dài.

+ Xét nghiệm: Thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc, protein huyết thanh giảm.

Làm thế nào để phòng ngừa bệnh thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc do thiếu sắt cho trẻ em ngay từ khi còn nhỏ?

Căn cứ tiểu mục 7 Mục 2 Chương I Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh lý huyết học ban hành kèm theo Quyết định 1832/QĐ-BYT năm 2022 quy định thì để phòng ngừa bệnh thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc do thiếu sắt cho trẻ em do nguyên nhân thiếu sắt, người mẹ cần:

(1) Bổ sung sắt trong suốt thời kỳ mang thai.

(2) Không nên uống trà, cà phê ngay sau ăn.

(3) Nên nuôi trẻ bằng sữa mẹ hoặc sữa bổ sung sắt dành cho trẻ trong năm đầu đời, vì sắt trong sữa mẹ được hấp thu hơn sữa bột.

Một số chế phẩm thuốc bổ sung sắt cho cơ thể?

Căn cứ tiểu mục 5 Mục 2 Chương I Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh lý huyết học ban hành kèm theo Quyết định 1832/QĐ-BYT năm 2022 quy định, các chế phẩm thuốc bổ sung sắt bao gồm:

(1) Dạng uống:

- Ferrous sulfate; ferrous gluconate; ferrous fumarate.

- Liều lượng: 2mg sắt/kg/ngày.

- Thời gian dùng thuốc: 6 tháng đến 12 tháng.

Nên bổ sung thêm vitamin C hoặc uống thêm nước cam, chanh để tăng khả năng hấp thu sắt.

Lưu ý: Thuốc hấp thu tốt nhất khi uống vào lúc đói, tuy nhiên nếu bị kích ứng dạ dày thì có thể uống trong lúc ăn; phân có màu đen, táo (không phải do xuất huyết tiêu hóa).

(2) Dạng truyền tĩnh mạch:

- Iron sucrose; ferric gluconate; ferric carboxymaltose; Iron isomaltoside-1000; Ferumoxytol; Iron dextran (low molecular weight form)

- Cách tính liều lượng thuốc bổ sung sắt dạng tiêm:

Tổng liều (mg) = P (kg) x (Hb đích (g/L) - Hb thực (g/L)) x 0,24 + 500 mg

+ P: Trọng lượng cơ thể (kg);

+ Hb: Nồng độ huyết sắc tố (g/L).